طرحواره چیست و چه تاثیری در زندگی ما دارند ؟

در روانشناسی، «طرحواره ها» الگوهایی از تفکر هستند که ذهن شما برای سازماندهی و درک اطلاعاتی که دریافت می‌کند ایجاد می‌کند. اما اینکه معنی طرحواره چیست سؤالی است که همواره از سوی مراجعه کنندگان مطرح می‌شود.

شما می‌توانید یک طرحواره را به عنوان نوعی «میان‌بر ذهن» ببینید. گویی ذهن شما قالب‌هایی با شکاف‌هایی می‌سازد که منتظر پر شدن هستند.

در این مقاله قصد داریم به سؤالاتی چون معنی طرحواره چیست ؟ انواع طرحواره در روانسناسی چیست؟ و طرحواره ذهنی چیست ؟ پاسخ دهیم.

طرحواره چیست با مثال

اینکه خود طرحواره چیست به زبان ساده یک چارچوب یا مفهوم شناختی است که به سازماندهی و تفسیر اطلاعات کمک می‌کند. انواع طرحواره های روانشناسی می‌توانند مفید باشند، زیرا به ما اجازه می‌دهند تا در تفسیر حجم وسیعی از اطلاعات موجود در محیط خود، میان‌برهایی انتخاب کنیم.

با این حال، این چارچوب‌های ذهنی باعث می‌شوند که ما اطلاعات مربوطه را کنار بگذاریم تا در عوض فقط روی چیزهایی تمرکز کنیم که باورها و ایده‌های قبلی ما را تأیید می‌کنند. انواع طرحواره ها در روانشناسی می‌توانند به کلیشه‌ها کمک کنند و حفظ اطلاعات جدید را که با ایده‌های ثابت ما درباره جهان مطابقت ندارد، دشوار کنند.

پیشینه تاریخی طرحواره چیست ؟

استفاده از انواع طرحواره های روانشناسی به عنوان یک مفهوم اساسی برای اولین بار توسط یک روانشناس انگلیسی به نام فردریک بارتلت به عنوان بخشی از نظریه یادگیری خود استفاده شد. نظریه بارتلت پیشنهاد کرد که درک ما از جهان توسط شبکه‌ای از ساختارهای ذهنی انتزاعی شکل می‌گیرد.

نظریه پرداز ژان پیاژه اصطلاح طرحواره را معرفی کرد و استفاده از آن از طریق کار او رایج شد. طبق نظریه رشد شناختی او، کودکان یک سری مراحل رشد فکری را طی می‌کنند.

در نظریه پیاژه، طرحواره هم مقوله دانش و هم فرایند کسب آن دانش است. او معتقد بود که مردم به طور مداوم با محیط سازگار می‌شوند، زیرا اطلاعات جدید را دریافت می‌کنند و چیزهای جدید یاد می‌گیرند.

با اتفاق افتادن تجربیات و ارائه اطلاعات جدید، طرحواره های جدید توسعه یافته و طرحواره های قدیمی تغییر یا اصلاح می‌شوند.

مثال‌های طرحواره چیست ؟

به‌عنوان‌مثال، یک کودک خردسال ممکن است ابتدا یک طرحواره برای یک اسب ایجاد کند. او می‌داند که یک اسب بزرگ است، مو، چهار پا و یک دم دارد. هنگامی که دختر کوچک برای اولین بار با یک گاو روبرو می‌شود، ممکن است در ابتدا آن را اسب بنامد.

از این گذشته، با طرحواره او برای ویژگی‌های یک اسب همخوانی دارد. حیوان بزرگی است که مو، چهار پا و دم دارد. هنگامی که به او گفته می‌شود که این حیوان متفاوتی به نام گاو است، او طرحواره موجود خود را برای یک اسب اصلاح می‌کند و یک طرح واره جدید برای یک گاو ایجاد می‌کند.

حالا بیایید تصور کنیم که این دختر برای اولین بار با یک اسب مینیاتوری روبرو می‌شود و به اشتباه آن را سگ می‌داند.

والدین او به او توضیح می‌دهند که این حیوان در واقع یک نوع اسب بسیار کوچک است، بنابراین دختر کوچک باید در این زمان طرحواره موجود خود را برای اسب‌ها اصلاح کند. او اکنون متوجه می‌شود که در حالی که برخی از اسب‌ها حیوانات بسیار بزرگی هستند، برخی دیگر می‌توانند بسیار کوچک باشند. از طریق تجربیات جدید او، طرحواره های موجود او اصلاح می‌شود و اطلاعات جدیدی آموخته می‌شود.

یکی از طرحواره‌ها که رویکرد یکپارچه از عناصری از درمان شناختی رفتاری، تئوری‌های دلبستگی و … را گردآوری کرده است ” طرحواره درمانی ” که مطالعه مقاله‌ی آن را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

طرحواره چیست و انواع آن کدام‌اند؟

در حالی که پیاژه بر رشد دوران کودکی تمرکز داشت، طرح‌واره‌ها چیزی هستند که همه افراد آن را دارند و در طول زندگی شکل می‌گیرند و تغییر می‌کنند. طرحواره های شی فقط یکی از انواع طرحواره ها هستند که بر چیستی یک شی بی جان و نحوه عملکرد آن تمرکز می‌کنند.

به‌عنوان‌مثال، اکثر مردم در کشورهای صنعتی طرح واره ای برای چیستی خودرو دارند. طرح کلی شما برای یک خودرو ممکن است شامل زیرمجموعه‌هایی برای انواع مختلف خودروها مانند خودروهای جمع و جور، شاسی بلند یا خودروهای اسپورت باشد.

دیگر انواع طرحواره ها در روانشناسی که مردم اغلب دارند عبارت‌اند از:

• طرحواره های فردی:  بر روی افراد خاصی متمرکز شده‌اند. به‌عنوان‌مثال، طرح واره شما برای دوستتان ممکن است شامل اطلاعاتی در مورد ظاهر، رفتارهای او، شخصیت و ترجیحات او باشد.
• طرحواره های اجتماعی: شامل دانش کلی درباره نحوه رفتار افراد در موقعیت‌های اجتماعی خاص است.
• طرحواره های شخصی: بر دانش شما در مورد خودتان متمرکز است. این می‌تواند هم شامل آنچه در مورد خود فعلی خود می‌دانید و هم ایده‌هایی در مورد خود ایده آل یا آینده شما باشد.
• طرحواره های رویدادی: بر الگوهای رفتاری متمرکز هستند که باید برای رویدادهای خاص دنبال شوند. این بسیار شبیه یک فیلمنامه عمل می‌کند که به شما اطلاع می‌دهد که در یک موقعیت خاص چه کاری باید انجام دهید، چگونه باید عمل کنید و چه چیزی باید بگویید.

انواع طرحواره چیست و تغییرات انواع طرحواره در روانشناسی چگونه است؟

فرایندهایی که از طریق آنها طرحواره ها تنظیم یا تغییر داده می‌شوند به عنوان جذب و تطبیق شناخته می‌شوند.

در یکسان سازی، اطلاعات جدید در طرحواره های از قبل موجود گنجانده می‌شود. در تطبیق، طرحواره‌های موجود ممکن است تغییر کنند یا طرحواره‌های جدیدی شکل بگیرند، زیرا فرد اطلاعات جدیدی را می‌آموزد و تجربیات جدیدی به دست می‌آورد.

تغییر طرحواره‌ها در دوران کودکی آسان‌تر است، اما با بزرگ‌تر شدن افراد می‌توانند به طور فزاینده‌ای سفت و سخت شوند و اصلاح آن‌ها دشوار باشد. طرحواره ها اغلب پابرجا خواهند ماند، حتی زمانی که به افراد شواهدی ارائه شود که با باورهای آنها در تضاد باشد.

در بسیاری از موارد، افراد تنها زمانی شروع به تغییر آهسته طرحواره‌های خود می‌کنند که با سیل مداوم شواهدی که به نیاز به اصلاح آن اشاره می‌کند، غرق شوند.

چگونه انواع طرحواره ها بر یادگیری تأثیر می‌گذارند؟

طرحواره ها نیز در فرایند یادگیری نقش دارند. در اینجا توضیح می دهیم که در یادگایری نقش طرحواره چیست ؛  مثلاً:

• طرحواره ها بر چیزی که به آن توجه می‌کنیم تأثیر می‌گذارد. مردم بیشتر به چیزهایی توجه می‌کنند که با طرحواره های فعلی آنها مطابقت دارد.
• طرحواره ها همچنین بر سرعت یادگیری افراد تأثیر می‌گذارد. افراد همچنین وقتی اطلاعات را با طرحواره های موجود مطابقت می‌دهند، راحت‌تر یاد می‌گیرند.
• طرحواره ها به ساده سازی جهان کمک می‌کنند. طرحواره ها اغلب می‌توانند یادگیری دنیای اطراف را برای افراد آسان‌تر کنند. اطلاعات جدید را می‌توان با مقایسه تجربیات جدید با طرحواره های موجود طبقه بندی کرد.
• طرحواره ها به ما امکان می‌دهند سریع فکر کنیم. حتی در شرایطی که همه چیز به سرعت در حال تغییر است، اطلاعات جدید ما به سرعت وارد می‌شود، مردم معمولاً مجبور نیستند زمان زیادی را برای تفسیر آن صرف کنند. به دلیل طرحواره های موجود، افراد می‌توانند این اطلاعات جدید را به سرعت و به طور خودکار جذب کنند.
• طرحواره ها همچنین می‌توانند نحوه تفسیر اطلاعات ورودی را تغییر دهند. هنگام یادگیری اطلاعات جدید که با طرحواره‌های موجود مطابقت ندارد، افراد گاهی اطلاعات جدید را تحریف یا تغییر می‌دهند تا با آنچه قبلاً می‌دانند مطابقت داشته باشند.
• تغییر طرحواره ها نیز بسیار دشوار است. مردم اغلب حتی در مواجهه با اطلاعات متناقض به طرحواره های موجود خود می‌چسبند.

چالش‌های طرحواره چیست ؟

چالش های طرحواره چیست موضوعی است که همواره روانشناسان را درگیر خود می کند. در حالی که استفاده از طرحواره ها برای یادگیری، در بیشتر موقعیت‌ها، به صورت خودکار یا با تلاش اندک اتفاق می‌افتد، گاهی اوقات یک طرحواره موجود می‌تواند مانع یادگیری اطلاعات جدید شود.

تعصب یکی از نمونه‌های طرح‌واره‌ای است که مردم را از دیدن جهان آن‌گونه که هست باز می‌دارد و آنها را از دریافت اطلاعات جدید باز می‌دارد.

این طرحواره موجود با داشتن باورهای خاصی در مورد گروه خاصی از افراد، ممکن است باعث شود افراد موقعیت‌ها را به اشتباه تفسیر کنند. هنگامی که رویدادی رخ می‌دهد که این باورهای موجود را به چالش می‌کشد، افراد ممکن است به جای انطباق یا تغییر باورهایشان، توضیحات جایگزینی ارائه دهند که طرحواره موجود آنها را حمایت و پشتیبانی کند.

از نتایج طرحواره می‌توان رسیدن به موفقیت را مثال زد اما معنی موفقیت برای هر کسی متفاوت است. بنابراین مطاله مقاله‌ی ” موفقیت چیست ” را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

مقاومت در برابر تغییر طرحواره چیست ؟

در نظر بگیرید که چگونه این ممکن است برای انتظارات و کلیشه‌های جنسیتی کار کند. هرکسی برای آنچه در فرهنگش مردانه و زنانه تلقی می‌شود طرحواره ای دارد. چنین طرح‌واره‌هایی همچنین می‌تواند منجر به کلیشه‌هایی درباره نحوه رفتار مردان و زنان و نقش‌هایی شود که انتظار داریم آنها را ایفا کنند.

در یک مطالعه جالب، محققان تصاویری را به کودکان نشان دادند که یا با انتظارات جنسیتی مطابقت داشت (مانند مردی که روی ماشین کار می‌کرد و زن در حال شستن ظرف‌ها) در حالی که دیگران تصاویری را مشاهده کردند که با کلیشه‌های جنسیتی همخوانی نداشت (مردی که ظرف می‌شوید و زنی در حال تعمیر ماشین).

وقتی بعداً از آنها خواسته شد آنچه را که در تصاویر دیده‌اند به خاطر بسپارند، کودکانی که دیدگاه‌های کلیشه‌ای درباره جنسیت داشتند، احتمالاً جنسیت افرادی را که در تصاویر ناسازگار با جنسیت می‌دیدند تغییر می‌دهند. به‌عنوان‌مثال، اگر تصویر مردی را در حال شستن ظروف می‌دیدند، احتمالاً آن را به عنوان تصویر زنی در حال شستن ظروف به خاطر می‌آوردند.

سخن پایانی

نظریه رشد شناختی پیاژه، بعد مهمی برای درک ما از نحوه رشد و یادگیری کودکان فراهم کرد. با وجود فرایندهای سازگاری، تطبیق و تعادل، ما طرحواره های خود را می‌سازیم، تغییر می‌دهیم و رشد می‌دهیم که چارچوبی برای درک ما از دنیای اطرافمان فراهم می‌کند. این که طرحواره چیست ممکن است سؤال بسیاری از شما باشد، لذا ما در این مقاله از سری مقالات مرکز روانشناسی رویای اوج در مورد انواع طرحواره ها صحبت کرده و به سؤالاتی چون معنی طرحواره چیست ؟ انواع طرحواره ها در روانشناسی کدام‌اند؟ و طرحواره ذهنی چیست پاسخ دادیم و امیدواریم مطالب این مقاله برای شما مفید بوده باشد؛ اگر سؤالی در این زمینه دارید می‌توانید در قسمت نظرات مطرح کرده تا در کمترین زمان ممکن به آن‌ها پاسخ داده شود.