با اعتیاد به شبکه های اجتماعی و روش‌های ترک و درمان آن آشنا شوید

استفاده بیش از حد از اینترنت با اعتیاد به شبکه های اجتماعی ارتباط دارد. ممکن است این امر نسبت به اعتیاد به مواد مخدر یا قمار خوش‌خیم‌تر به نظر برسد، اما اشتباه نکنید! اعتیاد به شبکه های اجتماعی ، درست مانند هر اعتیاد دیگری می‌تواند اثرات نامطلوب و ویرانگری برای سلامت روان در درازمدت داشته باشد. یک مطالعه روی نوجوانان در سال 2017 منتشر شده در Plos One گزارش داده که 4.5 درصد از جوانان از اعتیاد به شبکه های اجتماعی رنج می‌برند. بر اساس برخی نظرسنجی‌ها در سال 2020، آمریکایی‌ها 17 ساعت در روز را پشت مانیتور و یا گوشی موبایل خود می گذارنند و بخش زیادی از این زمان صرف شبکه های اجتماعی می‌شود. همچنین، افراد زیادی هستند که گزارش می‌دهند رسانه‌های اجتماعی بر روی سلامت روانی و روابطشان تأثیر منفی دارند، ولی به هر حال، همچنان به وقت گذرانی بیش از حد در شبکه های اجتماعی ادامه می دهند. این امر سبب شده است تا کارشناسان در این حوزه، به این نتیجه برسند که اعتیاد به شبکه های اجتماعی، امری محال نیست.

در این مقاله قصد داریم درمورد علل اعتیاد به شبکه های اجتماعی، عوارض اعتیاد به شبکه های اجتماعی، درمان و ترک اعتیاد به شبکه های اجتماعی صحبت کنیم.

تعریف اعتیاد به شبکه های اجتماعی

محبوبیت پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در دهه گذشته تشدید شده است. بسیاری از ما هنوز از رسانه‌های اجتماعی برای ارتباط با یکدیگر، اشتراک‌گذاری محتوا مانند ویدئو، عکس و یا حتی میم، خواندن اخبار یا صرفاً گذراندن زمان استفاده می‌کنیم. حتی برخی از افراد، مانند اینفلوئنسرها، با استفاده از رسانه‌های اجتماعی توانسته اند مشاغل موفقی داشته باشند.

هر کدام از پلتفرم های شبکه های اجتماعی، قشر مخاطب خاص خود را دارند. برای مثال، پلتفرم‌هایی مانند تیک تاک و اینستاگرام در بین نوجوانان و جوانان محبوب‌تر هستند در حالی که فیس‌بوک عموماً در تمامی سنین مورد استفاده قرار می گیرد.

شاید سخت باشد که ببینیم چگونه چیزی به ظاهر بی ضرر می‌تواند به اعتیاد تبدیل شود. حقیقت این است که مانند سایر اعتیادهای رفتاری (قمار، پورن، رابطه جنسی) استفاده مداوم یا بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند تأثیر مضری بر نحوه پردازش لذت و پاداش در مغز شما داشته باشد. مشابه مواد مخدر، محتوای رسانه‌های اجتماعی و لایک‌ها می‌توانند باعث ترشح ماده شیمیایی لذت‌بخش دوپامین شوند که ممکن است توضیح دهد چرا برخی افراد احساس می‌کنند به این پلتفرم‌ها اعتیاد دارند.

یکی از نشانه‌های بارز اعتیاد، ادامه استفاده از چیزی است، حتی پس از این که تأثیرات منفی آشکاری بر سلامت جسمی یا روانی، روابط، کار یا سایر زمینه‌های مهم زندگی شما داشته باشد. بیشتر افراد گزارش می‌دهند که استفاده زیاد از رسانه‌های اجتماعی تأثیر منفی بر روابط و عزت نفس آنها دارد و باعث می‌شود آنها در محل کار یا مدرسه بهره وری کمتری داشته باشند. این یک پرچم قرمز و یک هشدار است که ممکن است نشان دهنده اعتیاد به شبکه های اجتماعی باشد.

برخی از کارشناسان تخمین می‌زنند که تا 10 درصد از مردم جهان به رسانه‌های اجتماعی اعتیاد دارند. ولی شاید نتوان به این آمار و ارقام اعتماد کرد؛ زیرا بسیاری از ما مرتباً با پلتفرم‌های اجتماعی درگیر هستیم.

اعتیاد به شبکه های اجتماعی یک وضعیت رفتاری است که فرد را وادار می‌کند تا در شبکه های اجتماعی غرق شود. یک معتاد به رسانه‌های اجتماعی، زمان و انرژی قابل توجهی را برای بررسی پلتفرم‌های شبکه های اجتماعی و تعامل با سایر کاربران در این پلتفرم‌ها اختصاص می‌دهد.

زمانی که استفاده از رسانه‌های اجتماعی همراه با ناتوانی در کاهش یا توقف استفاده از رسانه‌های آنلاین، علی‌رغم نتایج و جنبه‌های منفی جدی بر سلامت فرد باشد، می توان گفت که این یک نوع استفاده مشکل ساز محسوب می شود.

علائم و نشانه‌های اعتیاد به شبکه های اجتماعی چیست؟

چندین نشانه مشخص می کند که ممکن است فردی به رسانه‌های اجتماعی اعتیاد داشته باشد. شایع‌ترین علائم و نشانه‌های اعتیاد به شبکه های اجتماعی در زیر ذکر شده است.

• دروغ گفتن در مورد مقدار زمان صرف شده در شبکه های اجتماعی: افرادی که از اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی رنج می‌برند، اغلب از مقدار زمان قابل توجهی که در رسانه‌های اجتماعی صرف می‌کنند، خجالت می‌کشند. در نتیجه، افرادی که به رسانه‌های اجتماعی معتاد هستند، در مورد زمان صرف شده برای گشتن در پلتفرم‌های مختلف به عزیزانشان دروغ می‌گویند.
• تکیه بر رسانه‌های اجتماعی به عنوان مکانیزم مقابله: ممکن است فرد به طور فزاینده‌ای از رسانه‌های اجتماعی برای مقابله با مشکلات یا احساسات منفی مانند کسالت، اضطراب اجتماعی، استرس یا تنهایی استفاده کند.
• احساس بی قراری، زمانی که رسانه های اجتماعی در دسترس نیستند: افرادی که با اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است در صورتی که رسانه‌های اجتماعی در دسترس‌شان  نباشد، دچار بی قراری شوند. یک فرد ممکن است از احساسات منفی که عدم دسترسی به رسانه‌های اجتماعی می‌تواند ایجاد کند آگاه باشد. اما اغلب احساس کند که وضعیت، غیرقابل‌کنترل است.
• نادیده گرفتن مسئولیت‌های مربوط به مدرسه، دانشگاه یا کار: از آنجایی که رسانه‌های اجتماعی همچنان بخش بزرگی از زمان و انرژی افراد را به خود اختصاص می دهند، ممکن است مسئولیت‌های مربوط به مدرسه، دانشگاه یا کار، نادیده گرفته شوند.
• کناره گیری از دوستان و خانواده: روابط شخصی ممکن است آسیب ببیند زیرا یک معتاد به رسانه‌های اجتماعی ترجیح می‌دهد زمان بیشتری را در دنیای مجازی بگذراند. فرد معتاد به شبکه های اجتماعی ممکن است از خانواده و دوستان خود کناره گیری کند.

علل اعتیاد به شبکه های اجتماعی چیست؟

اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی به دلیل عوامل مختلفی ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علل اعتیاد به شبکه های اجتماعی در زیر ذکر شده است.

اعتیادآور بودن

پتانسیل اعتیادآور رسانه‌های اجتماعی را می‌توان تا حد زیادی به تازگی که این پلتفرم‌های مختلف ارائه می‌دهند نسبت داد. برنامه‌های شبکه‌های اجتماعی ایده‌های جدیدی را ارائه می دهند تا افراد را همیشه به عنوان بازدیدکنندگان بازگشتی به پلتفرم داشته باشند. این باعث می‌شود افراد در برابر مصرف بیش از حد رسانه‌های آنلاین آسیب‌پذیرتر شوند.

استرس و عزت نفس

رسانه‌های اجتماعی به کاربران این امکان را می‌دهند که تنها بهترین لحظات زندگی را به صورت انتخابی به نمایش بگذارند. این می‌تواند این تصور نادرست را ایجاد کند که مردم باید ادامه دهند و بیشتر تلاش کنند تا زندگی مطلوب‌تری داشته باشند. همچنین، این مسئله می‌تواند باعث افزایش استرس و کاهش عزت نفس فرد با اعمال فشار غیر ضروری برای تلاش بیشتر در زندگی فرد شود.

اضطراب اجتماعی

ناتوانی در برقراری و حفظ روابط واقعی می‌تواند باعث شود فرد به رسانه‌های اجتماعی روی آورد که در آن ارتباطات آسان‌تر می‌شود. کسی که از اضطراب اجتماعی رنج می‌برد ممکن است ترجیح دهد زمان خود را در دنیای مجازی سپری کند زیرا نیازی به تعاملات واقعی ندارد.

خطر های اعتیاد به شبکه های اجتماعی چیست؟

استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند عواقب منفی داشته باشد. عوارض اعتیاد به شبکه های اجتماعی در زیر ذکر شده است.

اضطراب و افسردگی

فقدان ارتباط واقعی و عمیق‌تر با سایر افراد در زندگی واقعی می‌تواند باعث بروز علائم افسردگی شود. ارتباطات سطحی ایجاد شده در رسانه‌های اجتماعی از نظر احساسی کمتر رضایت بخش است. در نتیجه، افرادی که به رسانه‌های اجتماعی معتاد هستند، از مزایای تعامل اجتماعی سالم بهره‌مند نمی‌شوند.

افزایش انزوا

تحقیقات در مورد این سوال که آیا انزوای اجتماعی باعث رجوع بیش از حد افراد به رسانه های اجتماعی می شود یا خیر، همچنان ادامه دارد. در هر صورت، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد صرف زمان کمتر برای تعامل چهره به چهره می‌تواند باعث ایجاد حالت‌های خلقی منفی مانند انزوای اجتماعی شود.

کاهش فعالیت بدنی

صرف زمان زیاد با تلفن همراه به این معنی است که فرد زمان کمتری برای فعالیت‌های بدنی دارد که می‌تواند به ایجاد حس موفقیت کمک کند. اگرچه تعامل در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند احساس خوبی را در فرد ایجاد کند، اما این تأثیر بیشتر موقتی‌ و کمتر رضایت بخش است.

عزت نفس پایین

از دست دادن عزت نفس می‌تواند ناشی از مقایسه خود با تصاویر منتشر شده به ظاهر عالی از افراد در فضای مجازی باشد؛ در نتیجه، افرادی که از اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی رنج می‌برند، نگرانی‌هایی در مورد تصویر ظاهری خود، گزارش کرده‌اند.

عملکرد ضعیف در کار یا مدرسه

یکی از بزرگ‌ترین نشانه هایی که مشخص می کند استفاده از رسانه‌های اجتماعی در حال تبدیل شدن به یک مشکل است، شروع تاثیرات منفی آن در زندگی فرد است. اعتیاد به شبکه های اجتماعی می‌تواند حواس دانش‌آموزان را از تحصیل منحرف کند. به طور مشابه، متخصصان شاغل ممکن است تمرکز خود را بر مسئولیت‌های مرتبط با کار از دست بدهند.

درمان اعتیاد به شبکه های اجتماعی

اگر پیشگیری زودهنگام شروع شود، همیشه غلبه بر اعتیاد آسان‌تر است و با پیروی از چند مورد از مراحل زیر، می‌توانید به سطح سالمی از استفاده از رسانه‌های اجتماعی برسید. در اینجا چند مرحله ساده برای ترک اعتیاد به شبکه های اجتماعی و کاهش استفاده بیش از حد از اپلیکیشن‌ها وجود دارد:

• اپلیکیشن‌های رسانه‌های اجتماعی خود را از گوشی خود حذف کنید تا به طور کلی زمان صرف شده در رسانه‌های اجتماعی را کاهش دهید.
• تلفن شخصی خود را در حین کار و همچنین در زمان مدرسه یا دانشگاه، غذا خوردن و فعالیت‌های تفریحی خاموش کنید.
• تنظیمات را در هر برنامه رسانه اجتماعی جوری تنظیم کنید تا بتوانید اعلان‌ها و نوتیفیکیشن‌های خاصی را خاموش کنید.
• زمان مشخصی را در روز به شبکه های اجتماعی اختصاص دهید و خارج از آن زمان از پلتفرم‌های اجتماعی استفاده نکنید.
• یک تایمر را روشن کنید تا به شما کمک کند از مدت زمانی که در شبکه های اجتماعی می گذرانید، مطلع شوید.
• تلفن، تبلت و رایانه خود را بیرون از اتاق خواب خود بگذارید.
• سرگرمی جدیدی را انتخاب کنید که مرتبط با فناوری نیست، مانند ورزش یا یک کلاس هنری.
• در صورت امکان، دوستان و خانواده خود را به صورت حضوری ملاقات کنید.
• به طور منظم از رسانه‌های اجتماعی دوری کنید تا بتوانید علاقه مندی های خود را در زندگی واقعی پیدا کنید.

چرا رسانه‌های اجتماعی این‌قدر اعتیادآور هستند؟

اعتیادهای رفتاری تقریباً همان تأثیری را دارند که مواد مخدر و الکل بر روی مغز می‌گذارند. این موضوع در خصوص رسانه‌های اجتماعی نیز مشابه است. برای کسانی که به طور منظم با برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی درگیر هستند، فرایند پیمایش و دریافت تصاویر، اشتراک گذاری تصاویر و دریافت تأییدیه مثبت از دیگران و سایر محرک‌ها باعث ایجاد دوپامین شیمیایی در مغز می‌شود. دوپامین با انتقال‌دهنده‌های عصبی واکنش نشان می‌دهد، احساس لذت و پاداش ایجاد می‌کند و باعث ایجاد “مسیرهای اعتیاد” در مغز می‌شود که مقاومت در برابر رفتار اعتیادآور را دشوار می‌کند.

هرچه بیشتر با رسانه‌های اجتماعی درگیر شوید و ضربه دوپامینی را که ایجاد می‌کند دریافت کنید، مغزتان بیشتر به دنبال آن می‌گردد تا ضربه دیگری دریافت کند. این مسئله می‌تواند منجر به استفاده افراد از رسانه‌های اجتماعی برای مدت زمان طولانی تری شود تا همان احساس را داشته باشند. این موضوع منجر به شکل گیری یک مقاومت می‌شود، جایی که سطح مورد نیاز محرک‌ها (در این مورد رسانه‌های اجتماعی) برای دریافت همان واکنش دوپامین افزایش می‌یابد. این مقاومت می‌تواند باعث وابستگی شود؛ جایی که کاربر برای احساس عادی نیاز به تعامل با رسانه‌های اجتماعی دارد. در صورت عدم کنترل، جنبه‌های منفی این وابستگی می‌تواند سبب شکل گیری اعتیاد شود.

رسانه‌های اجتماعی در بیشتر موارد رایگان بوده و به راحتی در دستگاه‌های مدرن در دسترس هستند و از نظر فرهنگی پذیرفته شده و در جامعه ادغام شده‌اند. این بدان معناست که افراد می‌توانند زمان و انرژی زیادی را در برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی صرف کنند، بدون این که مورد بررسی دقیق یا بازجویی قرار گیرند و برخلاف بسیاری از مخدرها، به نظر می‌رسد مردم معمولاً به دلیل گذراندن زمان زیاد در فیس بوک یا تیک تاک دچار مشکل نمی‌شوند.

همچنین، غول‌های رسانه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، تیک‌تاک، توییتر و یوتیوب میلیاردها دلار برای تبلیغات سرمایه‌گذاری کرده و مهندسانی را استخدام می‌کنند که برای اعتیادآورتر کردن محتوا دستمزد می‌گیرند. این سایت‌ها همچنین فعالیت شما را ردیابی می‌کنند و فید شما را سفارشی می‌کنند تا پست‌هایی را به شما نشان دهند که به احتمال زیاد آنها را تماشا کرده و یا در مورد آنها نظر می‌دهید. همه اینها ماهیت رسانه‌های اجتماعی را اعتیادآورتر کرده و قطع ارتباط را برای افراد عادی سخت‌تر می‌کند.

سخن پایانی

اگر متوجه برخی از نشانه‌های اعتیاد به رسانه‌های اجتماعی شدید، سعی کنید محدودیت‌های واضحی را در مورد میزان یا تعداد دفعات ورود به سیستم و مدت زمانی که در این پلتفرم‌ها صرف می‌کنید، تعیین کنید. به خاطر داشته باشید که این پلتفرم‌ها برای جلب توجه شما طراحی شده‌اند، بنابراین به جای این که اجازه دهید این پلتفرم‌ها شما را کنترل کنند، روی کنترل استفاده از آن‌ها کار کنید. به این ترتیب، رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به جای کاهش کیفیت زندگی شما، در جهت افزایش این کیفیت به شما کمک کنند.

در این مقاله در مورد علل، عوارض و روش‌های درمان اعتیاد به شبکه های اجتماعی صحبت کردیم؛ امیدواریم مطالب این مقاله برای شما مفید بوده باشد.

اگر سؤالی در این زمینه دارید، در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کرده تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن پاسخگوی شما عزیزان باشیم.