نوروفیدبک و میگرن ؛ درمان میگرن با نوروفیدبک چقدر تأثیر دارد؟

هرکسی که میگرن را تجربه کرده است می داند که میگرن می‌تواند بسیار دردناک و اغلب ناتوان کننده باشد. متأسفانه، میگرن نیز شایع است، زیرا سومین بیماری شایع در جهان با حدود 12 درصد از جمعیت است (بنیاد تحقیقات میگرن، 2019). تجربه طاقت فرسا میگرن روزهای بیماری را افزایش می‌دهد، بهره وری و کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد. تنها 29 درصد از مبتلایان می گویند که از درمانی که دریافت می‌کنند بسیار راضی هستند و کمتر از نیمی (48 درصد) می گویند که تا حدودی راضی هستند (لیپتون و والتر، 1999). اکثر مبتلایان به میگرن معتقدند که درمان یا خیلی طول می کشد یا اصلا جواب نمی دهد (واکر، 2011).

در این مقاله قصد داریم درباره نوروفیدبک و میگرن و درمان میگرن با نوروفیدبک صحبت کنیم.

میگرن چیست؟

برای اینکه چگونگی ارتباط نوروفیدبک و میگرن را، باید اول میگرن را بشناسید؛ میگرن یک مشکل شدید سلامتی است که دومین مورد شایع در میان سردردهای اولیه است و کیفیت زندگی افراد مبتلا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. میگرن یک وضعیت عصبی ناتوان کننده است که با حملات اپیزودیک سردرد معمولاً یک طرفه، با ویژگی ضربان دار و عدم تحمل نور و صدا، همراه با حالت تهوع و استفراغ مشخص می‌شود.

تمایل به ابتلا به میگرن یک جزء ژنتیکی دارد، اما حملات می‌توانند توسط یک سری عوامل داخلی و خارجی ایجاد شوند.

میگرن یک بیماری با چهره‌های متعدد است. شایع‌ترین شکل میگرن بدون اورا (هاله) است که در حدود 80 درصد بیماران رخ می‌دهد، در حالی که میگرن همراه با اورا در حدود 20 درصد از بیماران رخ می‌دهد.

هزینه‌های سالانه میگرن مانند تشخیص، درمان، کاهش بهره وری و غیبت از کار در اتحادیه اروپا 5 میلیارد یورو و در ایالات متحده حدود 29 میلیارد یورو برآورد شده است.

بروز میگرن قبل از بلوغ در پسران بیشتر از دختران است. در هر دو جنس تا 12 سال رشد می‌کند و در محدوده سنی 30 تا 40 سال بیشترین رشد را دارد. پس از بلوغ، در زنان تغییر و حدود 40 برابر افزایش می‌یابد، پس از 40 سال، شدت علائم کاهش می‌یابد (به جز زنان در دوران پیش از یائسگی). شروع سردردهای میگرنی در دهه 50 زندگی نادر است.

علائم میگرن چیست؟

علائم اصلی میگرن، عودکننده، شدید، اغلب موضعی در نیمی از سر (همی کرانیا)، سردرد ضربان دار است که می‌تواند از 4 تا 72 ساعت طول بکشد. معمولاً در ناحیه گیجگاهی، در کره چشم یا در ناحیه پیشانی شروع می‌شود. درد ممکن است در صورت و گردن نیز رخ دهد. در طول حمله میگرن، اختلالات بینایی، افزایش حساسیت در دست‌ها، سرگیجه، وزوز گوش و افزایش حساسیت به نور یا صدا ممکن است مشاهده شود. در پایان حمله، حالت تهوع و استفراغ ممکن است رخ دهد.

میگرن با و بدون اورا (هاله) وجود دارد. اورا مجموعه‌ای از علائم عصبی روان‌شناختی است که شروع درد را پیش بینی می‌کند، به اولین نشانه‌های میگرن تبدیل می‌شود یا هم‌زمان با سردرد ایجاد می‌شود. آنها توسط اسپاسم عروق مغزی ایجاد می‌شوند که در مرحله اولیه حمله رخ می‌دهد.

علائم مرتبط با میگرن عبارتند از:

• درد شدید در سر یا چشم؛
• بدتر شدن درد در یک طرف سر؛
• حالت تهوع
• استفراغ؛
• سرگیجه؛
• احساس یک هاله؛
• تاری دید یا دید تونلی؛
• دیدن هاله‌ها؛
• فتوفوبیا (حساسیت به نور)؛
• فونوفوبیا (حساسیت به صدا)؛
• اسموفوبیا (حساسیت به بوها)؛
• تمرکز ضعیف؛
• صدای زنگ در گوش؛
• تعریق؛
• احساس گرما یا سرما؛
• درد شکم (که گاهی اوقات می‌تواند باعث اسهال شود)؛
• نیاز مکرر به ادرار کردن

دلیل پدید آمدن میگرن چیست؟

برای اینکه بهتر بتوانید ارتباط نوروفیدبک و میگرن را درک کنید، بهتر است اول از دلیل به وجود آمدن این بیماری آگاهی داشته باشید.

علت پیدایش میگرن از دیرباز موضوع بحث در میان دانشمندان بوده است. در نظر گرفته شده است که سردردهای معمولی ناشی از اتساع عروق داخل جمجمه ای است که قبل از انقباض عروق باعث ایجاد تئوری هاله – عروقی می‌شود. امروزه مشخص شده است که اینطور نیست و اگرچه یافته های جدیدی به دست آمده است، مکانیسم دقیق و عوامل ژنتیکی آن هنوز به طور کامل روشن نشده است.

برای مدت طولانی تصور می‌شد که علت هاله که نشانه شروع سردرد است، انقباض عروق مغزی است. امروزه این نظریه رد شده است و هاله با اختلال عملکرد عصبی به جای ایسکمی (خون رسانی ناقص) ناشی از انقباض عروق، توضیح داده می‌شود.

فرکانس وقوع حملات میگرن ممکن است از یک بار در طول زندگی تا تقریباً به صورت روزانه متفاوت باشد که نشانه‌ای از این است که درجه استعداد میگرن در افراد مختلف متفاوت است. لازم است هم عواملی که بر آستانه مستعد شدن فرد به حمله میگرنی تأثیر می‌گذارند و هم مکانیسم‌هایی که باعث حمله می‌شوند و علائم مرتبط با آن در نظر گرفته شود.

حملات حاد میگرن در زمینه سطح ذاتی آسیب پذیری فرد رخ می‌دهد. هر چه میزان آسیب پذیری/آستانه کمتر باشد، حملات مکررتر رخ می‌دهد. حملات زمانی آغاز می‌شوند که محرک‌های داخلی یا محیطی از شدت کافی برای فعال کردن مجموعه‌ای از رویدادها که منجر به ایجاد سردرد میگرنی می‌شود، باشد. بسیاری از مبتلایان به میگرن تا 24 ساعت قبل از شروع حمله میگرنی علائم مبهم رویشی یا عاطفی را تجربه می‌کنند. این مرحله پرودروم نامیده می‌شود و نباید با فاز هاله اشتباه گرفته شود.

فاز هاله شامل علائم عصبی کانونی است که تا یک ساعت ادامه دارد. علائم ممکن است شامل اختلال بینایی، حسی یا زبانی و همچنین علائمی باشد که در ساقه مغز قرار دارند.

در عرض یک ساعت پس از رفع علائم هاله، سردرد میگرنی معمولی معمولاً همراه با درد ضربان‌دار یک طرفه و تهوع، استفراغ، فتوفوبیا یا فونوفوبیا ظاهر می‌شود. بدون درمان، سردرد ممکن است تا 72 ساعت ادامه داشته باشد و سپس به مرحله رفع شدن ختم شود که اغلب با خواب عمیق مشخص می‌شود.

تا بیست و چهار ساعت پس از برطرف شدن ضربان خودبه‌خودی، بسیاری از بیماران ممکن است پس از سرفه یا حرکت ناگهانی سر، احساس ضعف، خستگی و بازگشت گذرا سر درد در یک مکان مشابه را برای چند ثانیه یا چند دقیقه داشته باشند. این مرحله گاهی اوقات خماری میگرن (پسا دروم) نامیده می‌شود.

هاله میگرنی

هاله میگرنی به عنوان یک اختلال عصبی کانونی که به صورت علائم بینایی، حسی یا حرکتی آشکار می‌شود، تعریف می‌شود. در حدود 30 درصد از بیماران دیده می‌شود و به وضوح از طریق نورون‌ها هدایت می‌شود. هاله بینایی به‌عنوان تأثیرگذار بر میدان بینایی، نشان‌دهنده قشر بینایی توصیف شده است، و از مرکز میدان بینایی شروع می‌شود و با سرعت 3 میلی‌متر در دقیقه به سمت اطراف منتشر می‌شود. مطالعات جریان خون در بیماران همچنین نشان داده است که پرخونی کانونی قبل از اولیگمی در حال گسترش است. با این حال برخی از محققان نتیجه می‌گیرند که هاله میگرنی با شلیک نابهنجار نورون‌ها برانگیخته می‌شود.

چه نوع تغییراتی در مغز باعث میگرن می‌شود؟

مطالعه آناتومی و فیزیولوژی ساختارهای تولید کننده درد در جمجمه و مدولاسیون سیستم عصبی مرکزی ورودی به این نتیجه منجر شده است که میگرن شامل تغییراتی در سیستم‌های تعدیلی حسی آمینرژیک زیر قشری است که به طور گسترده بر مغز تأثیر می‌گذارد.

داده‌های تحقیقاتی موجود نشان داده است که هیچ تفاوت ساختاری در افراد مبتلا به میگرن در مقایسه با افراد بدون میگرن یافت نشده است. این تحقیق نشان می‌دهد که میگرن یک پدیده الکتریکی است که در قشر مغز آغاز می‌شود. این پدیده به عنوان افسردگی گسترش قشر (CSD) شناخته می‌شود که به موجی از بیش فعالی الکتروفیزیولوژیکی اشاره دارد که از لوب‌های پس سری به سمت جلو در مغز پخش می‌شود. این موج از طرق مختلفی بر قشر پوست تأثیر می‌گذارد: تغییر قطبیت الکتریکی نورون‌ها، کاهش جریان خون و سطوح مربوط به اکسیژن در قشر و تغییر درجه اتساع عروق در سیستم عروقی قشر. این تغییرات مواد شیمیایی تحریک کننده عصبی را در مغز آزاد می‌کند. این مواد شیمیایی درد انتقال دهنده سیستم عصبی “سه‌قلو” در مننژها، غشاهای حساسی که مغز را می‌پوشانند، تحریک می‌کنند. نتیجه، درد شدید کورکننده است.

پیامدهای میگرن برای مغز چیست؟

• اختلال در توانایی در آزمون‌های حافظه کوتاه مدت و بلند مدت،
• مناطق کوچک آسیب سکته مانند به مغز،
• با فرکانس بالای میگرن (بیش از سه حمله در ماه) به طور قابل توجهی مناطق آسیب بیشتری نسبت به حملات کمتر نشان می‌دهد.
• با سابقه میگرن بیش از 15 سال، مشخص شد که تغییرات بیشتری در مغز نسبت به افراد با سابقه کوتاه‌تر ایجاد می‌شود.
• میگرن با فرکانس بالاتر، ناهنجاری‌هایی را در ماده سفید و خاکستری مغز نشان می‌دهد.
• افراد مبتلا به میگرن بیشتر در معرض خطر سکته‌های بعدی هستند،
• آسیب دیدن قسمت‌های زیر در مغز:
• لب قدامی مغز
• سیستم لیمبیک
• لوب‌های جداری
• ساقه مغز
• مخچه

نوروفیدبک و میگرن: چه تغییراتی در EEG را می‌توان در افراد مبتلا به میگرن مشاهده کرد؟

دو روش وجود دارد که در آن ناهنجاری‌های EEG با میگرن مرتبط می‌شوند: از طریق رابطه میگرن با فعالیت تشنجی و به عنوان تابعی از امواج مغزی آهسته که در نقاط دیگر مغز یافت می‌شود. میگرن و صرع اغلب با هم وجود دارند و اغلب به سختی قابل تشخیص هستند. هم افراد مستعد میگرن و هم در افراد مستعد تشنج، ترشحات پس سری غیرطبیعی را نشان می‌دهند که معمولاً ولتاژ بالا (200-300 میلی ولت)، با مورفولوژی دو فازی، و توزیع پس سری و خلفی زمانی یک طرفه یا دو طرفه هستند.

میگرن با فعالیت غیر طبیعی EEG در سایر نقاط مغز مرتبط است. افزایش فعالیت موج دلتا یک طرفه و دو طرفه در طول میگرن همی پلژیک و در طول حملات میگرن با هوشیاری مختل ثبت شده است. نشان داده شده است که در حالت بیداری و غیر میگرنی امواج آهسته در محدوده تتا (48 هرتز) وجود دارد. نوروفیدبک برای درمان میگرن برای هدف قرار دادن و سرکوب این فعالیت موج آهسته در بزرگسالان و کودکان با کاهش هم‌زمان در فراوانی و شدت میگرن استفاده شده است. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که جریان خون نوروفیدبک در تمرینات قشر پیشانی منجر به کاهش 70 درصدی دفعات میگرن در مقایسه با کاهش 50 درصدی با استفاده از دارو به تنهایی می‌شود. نوروفیدبک همچنین با کاهش اضطراب، افسردگی و بهبود خواب همراه است که هر کدام با میگرن مرتبط هستند.

روش‌های جدیدتر، یعنی آنالیز فرکانس EEG و نقشه‌برداری توپوگرافی مغز، ابزارهای امیدوارکننده‌ای در این زمینه هستند. تاکنون، عمدتاً مطالعات کوچک با نتایج تا حدودی متناقض منتشر شده است. با این حال به نظر می‌رسد الگویی از افزایش تنوع ریتم آلفا (و/یا عدم تقارن) در فاز بدون سردرد ظاهر می‌شود. عدم تقارن آلفا و تتا در طول سردرد در مطالعه نقشه برداری توپوگرافی مغز گزارش شده است.

به نظر می‌رسد الگوهای EEG مشاهده شده در بیماران میگرنی ارتباط فیزیولوژیکی احتمالی بین خواب، تهویه هوا و میگرن را نشان می‌دهد.

به نظر می‌رسد فعالیت EEG کمی قبل از حمله تغییر کند. این نشان می‌دهد که میگرن‌ها زمانی که قدرت دلتای QEEG جلویی و مقادیر عدم تقارن آلفای خلفی بالا باشد، بیشتر مستعد حمله هستند.

نوروفیدبک و میگرن: درمان میگرن با نوروفیدبک چگونه است؟

علی‌رغم اینکه امروزه تعداد زیادی دارو برای درمان میگرن استفاده می‌شود، تنها 20 درصد از بیماران اثربخشی آنها را گزارش می‌کنند. بسیاری نسبت به داروها مقاومت پیدا می‌کنند و بنابراین دوز دارو به تدریج افزایش می‌یابد که برای دستیابی به اثر تسکین سردرد لازم است. اغلب این دارو با عوارض جانبی همراه است.

در بیماران مبتلا به میگرن، تغییرات در پارامترهای بیولوژیکی فعالیت مغز، امواج مغزی، اغلب ثبت می‌شود. نوروفیدبک اخیراً توسعه یافته است، فناوری‌هایی برای درمان میگرن مبتنی بر ثبت این تغییرات در فعالیت امواج مغزی و انتقال اطلاعات در مورد وضعیت آنها به صورت سیگنال‌های صوتی و تصویری به بیمار است. بر اساس این سیگنال‌های صوتی و تصویری، بیمار یاد می‌گیرد که چگونه وضعیت خود را مدیریت کند تا فعالیت امواج مغزی را تنظیم و آن را عادی کند. عادی سازی فعالیت امواج منجر به کاهش قابل توجهی در فرکانس و شدت سردرد می‌شود. این تغییرات در ابتدا پایدار نیستند اما به تدریج پایدار و دائمی می‌شوند. مدیریت وضعیت بدون پشتیبانی تجهیزات خاص و برنامه کامپیوتری (پس از حدود 10 جلسه درمان) امکان‌پذیر می‌شود.

تحقیقات میگرن به ناهنجاری‌های الکتروفیزیولوژیک در مغز به عنوان همبستگی سردردهای میگرنی اشاره می‌کند. نوروفیدبک، به عنوان یک درمان، به طور خاص برای هدف قرار دادن الگوهای شلیک نامنظم در مغز طراحی شده است. تحقیقات، توانایی نوروفیدبک را در درمان موفقیت‌آمیز الگوهای امواج مغزی غیرعادی در شرایط مختلف و به طور خاص با میگرن نشان داده است.

درمان میگرن با نوروفیدبک چقدر تأثیر دارد؟

درمان میگرن با نوروفیدبک می‌تواند به اختلالات سیستم عصبی مرکزی مانند افزایش تحریک پذیری قشر مغز کمک کند. به دلیل کار مستقیم با سیستم عصبی مرکزی، نوروفیدبک می‌تواند در تثبیت تحریک پذیری قشر مغز بسیار مؤثر باشد که منجر به کاهش سردرد، حساسیت کمتر و بهبود سایر علائم مرتبط با میگرن می‌شود.

محققان نتیجه گرفتند: “به نظر می‌رسد نوروفیدبک به طور چشمگیری در از بین بردن یا کاهش قابل توجه دفعات سردرد در بیماران مبتلا به میگرن مکرر مؤثر باشد.”

واکر (2011) اثرات درمان نوروفیدبک در مقابل درمان دارویی را در 71 بیمار مبتلا به سردردهای مکرر میگرنی بررسی کرد. پس از تکمیل یک روش الکتروانسفالوگرام کمی (QEEG)، همه نتایج نشان دهنده بیش از حد فعالیت بتا با فرکانس بالا (21-30 هرتز) بود. 25 بیمار ادامه درمان دارویی را برای میگرن‌های مکرر خود انتخاب کردند، در حالی که 46 بیمار از 71 بیمار آموزش نوروفیدبک را انتخاب کردند. از بین افرادی که درمان نوروفیدبک را انتخاب کردند، اکثریت (54٪) از بین رفتن کامل میگرن خود را گزارش کردند، 39٪ کاهش قابل توجهی (بیش از 50٪) در تکرار میگرن و 4٪ کاهش در فرکانس (کمتر از 50٪) را تجربه کردند. تنها یک بیمار کاهش دفعات سردرد را گزارش نکرد. 68% از آن دسته از شرکت کنندگانی که تصمیم به ادامه درمان دارویی به جای نوروفیدبک گرفتند، هیچ تغییری در فرکانس سردرد نداشتند. به طور کلی، این مطالعه نشان می‌دهد که نوروفیدبک به طور قابل توجهی در از بین بردن یا کاهش قابل توجه دفعات سردرد در بیماران مبتلا به میگرن مکرر مؤثر است.

مزایای درمان میگرن با نوروفیدبک

• با حذف موانع و بهبود ارتباطات و فعالیت امواج مغزی در ناحیه خاصی از مغز یا در میان مناطق مختلف مغز، به آموزش مجدد مغز و یا بهینه سازی عملکرد کل مغز کمک می‌کند.
• الگوهای قدیمی گیر کرده یا غیرعادی را رها می‌کند تا الگوهای جدید و مؤثرتر، قوی تر و سازمان یافته ایجاد کند.
• پروتکل‌های آموزشی از نقشه برداری اولیه مغز QEEG تولید می‌شوند. آموزش شامل بازخورد سمعی و بصری است که به طور غیرارادی به فرد می‌آموزد که الگوهای امواج مغزی غیرطبیعی را که به طرق مختلف بر روی صفحه کامپیوتر به آنها ارائه می‌شود، خود تنظیم کند.
• هیچ گونه منع مصرف یا عوارض جانبی برای درمان میگرن با نوروفیدبک وجود ندارد.

سخن پایانی

میگرن سومین بیماری شایع در جهان است. تنها در ایالات متحده، از هر 4 خانواده یک خانواده شامل افرادی است که از میگرن رنج می‌برند. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده با میگرن دست و پنجه نرم می‌کنید، بدانید که تنها نیستید و تسکین مؤثر آن با نوروفیدبک امکان‌پذیر است. در واقع، نوروفیدبک درمانی یکی از بهترین گزینه‌های درمانی برای میگرن است.

در این مقاله در مورد نوروفیدبک و میگرن و درمان میگرن با نوروفیدبک صحبت کردیم و امیدواریم مطالب این مقاله برای شما مفید بوده باشد.